Ashwin van der Vlugt
04 Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) en veiligheidssymbolen
 >  Persoonlijke valbeveiliging
Introductie

Bij het werken op hoogte ontstaan zeer grote risico's. Zelfs bij het vallen van een beperkte hoogte doen zich ongevallen voor met blijvend letsel of de dood als gevolg. Bij werken op een hoogte van 2,5 meter is persoonlijke valbeveiliging verplicht, maar het gebruik hiervan is niet zonder risico's. In deze toolbox wordt daarom ingegaan op het veilig gebruiken van persoonlijke valbeveiliging. 

Risico's > Wat zijn de gevaren?

De gevaren van valbeveiliging zijn:

  • Bevestiging aan een te zwak ankerpunt.
  • Onvoldoende vrije valhoogte onder het verankeringspunt.
  • Een grotere valafstand dan verwacht door rek in de vangband of door de verlenging van een valdemper.
  • Verminderde sterkte van de vanglijn door een eerdere valopvang, veroudering of aantasting. 
  • Verkeerd aangetrokken of afgesteld valharnas.
  • Gebruik van vallijnen zonder schokdemper of gebruik van vallijnen met een te grootte lengte (meer dan 2 meter), waardoor de valkrachten zeer hoog oplopen, met lichamelijk letsel, of het begeven van het valbeveiligingssysteem tot gevolg. Gebruik van een vanglijn zonder demper of een vanglijn langer dan 2 meter is daarom bij werken op hoogte VERBODEN!
Maatregelen > Kies de juiste valbeveiliging!

Er zijn twee soorten lijnen waarmee je jezelf kunt beschermen tegen de gevolgen van het vallen van hoogte. Dit zijn de vanglijn en de valstopper. Beoordeel in elke situatie welke van de twee lijnen het meest veilig is en ga niet aan het werk totdat je beschikt over de juiste valbeveiliging.

De vanglijn

Een vanglijn is een (in lengte verstelbare) lijn met een valdemper, welke uitscheurt bij een val. Vaak kun je een vanglijn pas gebruiken als de vrije valruimte heel groot is. Als de vanglijn bijvoorbeeld 2 meter is, moet de vrije valruimte al 6,2 meter zijn!

De valstopper

Als je minder vrije valruimte hebt, moet je de valstopper gebruiken. De valstopper werkt als een autogordel. De lijn blijft constant onder spanning en beweegt met je mee. Bij een val blokkeert de lijn direct. Doordat de lijn bij een val direct blokkeert heb je minder vrije valruimte nodig. Let wel op dat je bewegingsruimte met de valstopper wordt beperkt en dat je de valstopper alleen kunt gebruiken bij een ankerpunt boven het hoofd.
Vanglijn
Valstopper
Maatregelen > Wat moet je doen?

Gebruik van persoonlijke valbeveiliging is verplicht vanaf 2,5 meter werkhoogte, indien er geen andere (collectieve) veiligheidsvoorzieningen, zoals een hekwerk, getroffen kunnen worden. 

Persoonlijke valbeveiliging kan een val niet voorkomen, maar moet een val stoppen en de gevolgen van een val beperken. Bij de keuze voor persoonlijke valbeveiliging moet rekening gehouden worden met een aantal risicofactoren:

Minimaal benodigde vrije ruimte

Als je valt moet je val zo snel mogelijk worden gestopt. Wanneer je in aanraking komt met een oppervlak of obstakel tijdens het vallen, kan dit ernstig letsel of de dood als gevolg hebben. Om dit te voorkomen, moet er voldoende vrije ruimte zijn. Zorg dat er in deze vrije ruimte geen obstakels zijn die je tijdens je val kan raken. Houd bij het vaststellen van de hoogte van de vrije ruimte rekening met de kenmerken van de vanglijn en de positie van het ankerpunt. Bij onvoldoende vrije ruimte kan je kiezen voor een kortere vanglijn of gebruik maken van een valstopper.

Minimale vrije ruimte = lengte van de vanglijn + lengte schokdemper + lengte gebruiker + veiligheidsmarge van 1,0 meter

Positie van het ankerpunt

De lengte van de vrije val moet zo veel mogelijk worden beperkt. De hoogte van het ankerpunt bepaalt de duur van die vrije val. Wanneer het ankerpunt van de vanglijn zich boven je bevindt, is de duur van de de vrije val het kleinst. Een ankerpunt dat zich echter ter hoogte van de voeten bevindt, leidt tot een langere vrije val. Houd hier rekening mee om te voorkomen dat je tijdens het vallen een oppervlak of obstakel raakt.

Het ideale ankerpunt bevindt zich recht boven je!

Slinger-effect

Houd bij de keuze van de positie van een ankerpunt rekening met het slinger-effect. Je bevindt je mogelijk in een positie waar je een obstakel of oppervlak raakt wanneer je valt. Houd daarom altijd rekening met de werkhoek. 

Hoe groter de hoek ten opzichte van het ankerpunt, hoe groter het risico op een slinger-effect en hoe groter het risico om obstakels te raken tijdens een val!

Maatregelen > Aandachtspunten voor een veilig gebruik
  • Inspecteer voor en na gebruik de valbeveiliging op gebreken en slijtage, voornamelijk de stiksels. Bij constatering van gebreken mag je de valbeveiliging niet gebruiken.
  • Zorg ervoor dat het valharnas op de juiste manier wordt aangetrokken en op de lichaamslengte en omvang is afgesteld.
  • Maak vooraf de werkzaamheden bewegingen met de valbeveiliging (lopen, zitten, rechtop staan etc.) en voer een hangtest uit om na te gaan of de gordel goed is afgesteld en voldoende comfort bied. 
  • Kijk tijdens het gebruik regelmatig de gespen en andere onderdelen na.
  • Bevestig de valbeveiliging nooit aan een losstaand object, zoals een ladder.
  • Leid de vanglijn niet langs hoeken of scherpe randen.
  • Gebruik zo veel mogelijk een ankerpunt boven je hoofd.
  • Ga niet aan het werk op hoogte bij het ontbreken van een ankerpunt en overleg met je leidinggevende. 
  • Zorg voor voldoende vrije ruimte onder het werkgebied.
  • Wanneer je bent gevallen met de valbeveiliging, moet er op de valbeveiliging een controle worden uitgevoerd.
  • Een valharnas moet na een val worden vernietigd.
  • Valbeveiliging kan worden aangetast door gevaarlijke stoffen, waardoor de werking verminderd.
  • Valbeveiliging dient jaarlijks te worden gekeurd.
  • Sla de valbeveiliging in kisten of tassen en in een droge ruimte op. 
Discussie > Bespreek het met je collega’s!

Ga met elkaar in gesprek over het volgende:

  1. Werk jij wel eens op hoogte?
  2. Maak je altijd gebruik van persoonlijke valbeveiliging als je boven de 2,5 meter moet werken?
  3. Gebruik je wel eens een valstopper en in welke situaties? 
  4. Houd jij altijd rekening met de positie van het ankerpunt, het slinger-effect en de minimale vrije valruimte?
Tips > Voor meer informatie

Heb je vragen over dit onderwerp? Neem dan contact op met de KAM-afdeling!