In deze toolbox behandelen we het belang van het melden van bijna-ongevallen (ook wel near-misses genoemd) en onveilige situaties. Dan is het natuurlijk eerst goed om te weten, wat we eigenlijk verstaan onder een bijna-ongeval en een onveilige situatie.

• Een bijna-ongeval is een ongewenste gebeurtenis, die onder iets andere omstandigheden had kunnen resulteren in lichamelijk letsel of schade. Bij een bijna-ongeval treedt nooit letsel of schade op. Denk bijvoorbeeld aan een vallend voorwerp, dat jou of je collega op een haar na mist.
• Een onveilige situatie of onveilig handelen is een situatie, die kan leiden tot een (bijna-)ongeval. Denk bijvoorbeeld aan hijsmiddelen die niet geschikt, beschadigd of niet gekeurd zijn. 

Mooi toch, zou je zeggen, in beide gevallen is er niets ergs gebeurd. Uuh, nee!!! Bijna-ongevallen en onveilige situaties zijn namelijk signalen; waarschuwingen dat er iets (ernstigs) had kunnen gebeuren. Het zijn namelijk gratis lessen, als je ze wilt zien.

Door bijna-ongevallen en onveilige situaties te melden, kan worden ingegrepen vóór het echt een keer misgaat. We moeten juist voorkomen, dat incidenten pas serieus worden besproken als er daadwerkelijk iets fout is gegaan. Zeer belangrijk voor een veilige werkcultuur!

“Hoe meer bijna-ongevallen en onveilige situaties worden gemeld, hoe meer ongevallen worden vermeden.”

Zoals hiervoor al beschreven, zijn bijna-ongevallen en onveilige situaties waardevolle waarschuwingssignalen. Ze geven ons de kans om tijdig in te grijpen. Mits ze gemeld worden, want …

• zonder meldingen geen (structurele) verbeteringen.
• een gerichte aanpak voor het terugdringen van het aantal ongevallen kan niet worden opgesteld, omdat de knelpunten niet worden herkend.

In de praktijk merken we, dat bijna-ongevallen en onveilige situaties niet altijd gemeld worden. Hierdoor lopen we het risico waardevol inzicht te missen en potentiële gevaarlijke situaties over het hoofd te zien. En precies daar wringt het. Want als we alleen leren van wat écht misgaat, zijn we altijd te laat.

Vermoedelijke redenen waarom niet altijd gemeld wordt, zijn onder andere:  

• Onderschatting van klein letsel (bijvoorbeeld snijwonden)
• Risico’s van het vak
• Mindere betrokkenheid
• Lage meldingsbereidheid
• Hoge tijdsdruk en deadlines
• Angst om afgerekend te worden na het melden
• Bang om gezien te worden als een bemoeial

“Veiligheid organiseer je niet alleen met regels. Veiligheid organiseer je juist ook met gedrag.”

En dat begint in dit geval bij signaleren, melden en leren. Ook als het ‘net goed is afgelopen’.

Meld altijd een bijna-ongeval of onveilige situatie direct aan je leidinggevende, neem -in samenspraak- (tijdelijke) maatregelen en maak daarna een melding in de Zó! Veilig-app (tegel ‘Melden’).

Op deze manier bouwen we gezamenlijk aan een veilige en gezonde werkomgeving, waarin collega’s zich (meer en meer) verantwoordelijk voelen. Verantwoordelijk voor zichzelf, voor elkaar en voor andere betrokkenen.

Onthoud: liever tien meldingen te veel dan één melding te weinig!

Het melden van bijna-ongevallen en onveilige situaties leidt tot veel meer dan een veiligere en gezondere werkomgeving en het voorkomen van daadwerkelijke ongevallen. 

• Meer inzicht: door het registreren van bijna-ongevallen en onveilige situaties wordt inzicht in trends en knelpunten verkregen, die we met alleen een Risico-Inventarisatie & -Evaluatie (RI&E) niet zien.
• Continu verbeteren: alle meldingen van bijna-ongevallen en onveilige situaties zijn kansen om processen, werkinstructies of inrichtingen van werkplekken te verbeteren en daarmee veiliger te maken.
• Groter veiligheidsbewustzijn: door bijna-ongevallen en onveilige situaties te bespreken, wordt iedereen zich bewuster van potentiële gevaren en is de kans groter, dat men deze identificeert en meldt.
• Versterken veiligheidscultuur: het openlijk bespreken van bijna-ongevallen en onveilige situaties bevordert een veiligheidscultuur, waarin iedereen zich op zijn/haar gemak voelt bij het melden en waaraan iedereen kan bijdragen aan een veiligere werkplek.
• Lagere ongevalscijfers: het leren van bijna-ongevallen en onveilige situaties én het voorkomen van herhaling kan toekomstige ongevallen helpen voorkomen.  
• Kostenbesparing: het voorkomen van ongevallen, letsel en schade door middel van het melden kan leiden tot een lager verzuim, minder tot geen productiviteitsverlies, minder materiële schade, lagere verzekeringskosten en een beperking van de juridische aansprakelijkheid.
• Positief imago: de mogelijkheid tot melden van bijna-ongevallen en onveilige situaties toont aan, dat veiligheid en gezondheid serieus worden genomen en dat de organisatie hiervoor haar verantwoordelijkheid draagt, hetgeen vertrouwen wekt bij medewerkers en overige belanghebbenden. Hiermee wordt "Bewust iedere dag, iedere medewerker veilig en gezond weer thuis!" geen loze kreet.

Wil je een korte uitleg over hoe je kunt melden?

• Klik op de link https://youtu.be/oOlOBbDUqbs

          of

• Ga in de Zó! Veilig-app naar de tegel 'Video's' en kies bij GMB instructiefilms voor 'Melden via de Zó Veilig app'.​​​​​​​

Samen zorgen we voor een veilige en efficiënte werkomgeving. 

"We werken veilig of we werken niet!"

Dus door altijd bijna-ongevallen en onveilige situaties altijd te melden, te registreren en te onderzoeken, kunnen we lessen leren en verbetermaatregelen voorstellen en doorvoeren om in de toekomst erger te voorkomen. 

Heb je hulp of ondersteuning nodig naar aanleiding van deze toolbox of heb je vragen naar aanleiding van andere toolboxen? Neem gerust contact op met de collega's van de afdeling KVMC!