Beleid 'Bewust zonder ongevallen' (Zó!)

Inleiding

In dit document is beschreven op welke manier GMB invulling geeft aan alle aspecten die te maken hebben met het veiligheidsbewustzijn programma "bewust zonder ongevallen" (Zó!). Dit beleid maakt onderdeel uit van het Management Zorgsysteem (MZS) van GMB gebaseerd op (NEN-EN-ISO 9001:2015). Het proces bewust zonder ongevallen is een onderdeel van de gehele bedrijfsvoering van GMB. GMB heeft in samenwerking met al haar medewerkers een eigen visie ontwikkeld op het gebied van veiligheid en heeft dit vervolgens vertaald naar de GMB Veiligheidsverklaring. De GMB Veiligheidsverklaring is te vinden op het MZS binnen het proces 'Bewust zonder ongevallen'. De GMB Veiligheidsverklaring is opgebouwd uit de volgende drie onderdelen:

• Visie: Koers en ambitie waar we als bedrijf voor willen gaan. Deze visie zorgt voor een eenduidige richting en zorg er daarnaast voor dat we de juiste dingen doen.
• Veiligheidswaarden: Geeft aan hoe gaan we met elkaar om willen gaan. Hierdoor kunnen we beter prioriteiten stellen en wordt het gemakkelijker om keuzes te maken.
• Rollen: Onderverdeeld in een rol medewerker en een rol leidinggevende. Deze rollen geven invulling aan de gedragsverandering, welke verbonden is aan het proces tot het verbeteren van houding en gedrag. Het begrijpen van de rollen voorziet in de juiste wijze van sturing. Tijdens de V&G-observaties zal getoetst worden in hoeverre men invulling geeft aan deze rollen bij het uitvoeren van hun werkzaamheden.

Doelstellingen op het gebied van veiligheid komen voort uit het Strategisch Ondernemingsplan (SOP). In het SOP is de doelstelling op het gebied van veiligheid op het hoogte niveau als volgt beschreven:

Bewust Zonder Ongevallen. We willen geen ongevallen én het bewustzijn vergroten. We willen volwassen worden binnen trede 3 van de veiligheidsladder. Per cluster wordt op specifieke onderwerpen de nadruk gelegd in de ontwikkeling. We willen het veiligheidsbewustzijnsprogramma verder ontwikkelen vanuit onze veiligheidswaarden.

Met het veiligheidsbewustzijnsprogramma wil GMB een 'volgende' stap maken in het verhogen van het veiligheidsbewustzijn, het bespreekbaar maken van veiligheid in elke laag van de organisatie (verbinden) en uiteindelijk het terugdringen van ongevallen en incidenten.

1. De volgende stap, wat betekent dit?

Bij het woord veiligheid hebben wij het binnen GMB niet alleen maar over het naleven van de regels. Veiligheid gaat ook om bewustzijn en gedrag. Verantwoordelijkheid nemen om ervoor te zorgen dat jij en je collega's veilig werken. Bewust zonder ongevallen kan alleen maar worden bereikt als iedereen daarin zijn rol en verantwoordelijkheid in pakt. Het veiligheidsbewustzijnsprogramma legt de komende jaren de focus op de volgende thema's:

• Zó! als onderdeel van de GMB identiteit;
• Ontwikkeling van proactief veiligheidsleiderschap;
• Zó! (momenten) opgenomen in onze standaard werkwijze;
• Externe partijen verbinden aan onze Zó! ambities (tweezijdig).

In het verlengde van de bovenstaande thema's heeft GMB de volgende doelstellingen:

• Veiligheid in het DNA van iedere medewerker;
• Een proactieve veiligheidscultuur;
• Bewust zonder ongevallen op onze bouw- en werklocaties;
• Vooruitstrevend en toonaangevend zijn op het gebied van veiligheid.

Zó! als onderdeel van de GMB identiteit
In figuur 1 wordt 'de volgende stap' schematisch weergegeven. Sinds de Tweede Wereldoorlog zijn er wereldwijd vele investeringen gedaan in het terugdringen van ongevallen en incidenten. Aanvankelijk lag de focus ten behoeve van veiligheid op het verbeteren van technische aspecten van het werk (machines en uitrusting) en later meer op het verbeteren van de systemen binnen de organisatie (regels, procedures en protocollen). Deze twee aspecten samen wordt ook wel de proces aanpak genoemd. Gedurende de laatste jaren heeft de focus zich verplaatst naar het creëren van een veiligheidscultuur als een manier om gedrag te beïnvloeden. Al deze inspanningen tezamen hebben een positief effect gehad op de veiligheidsprestaties van organisaties.

In 'de volgende stap' legt GMB naast het aspect cultuur ook nadruk op de mens en het gedrag dat deze daarin vertoond. Door te focussen op deze twee aspecten wordt de nadruk gelegd op de sociale sturing. Sociale sturing gaat over het beïnvloeden van de mens zodat deze zich veiliger gaat gedragen. Een van de kernpunten van deze sturing is dat de mens zich vanzelf veiliger gaat gedragen als hij de risico's scherp op het netvlies heeft. Een belangrijk onderdeel van sociale sturing is dat het overdragen van risicobesef veel beter gaat als daar emoties bij betrokken zijn. We zijn veel gevoeliger voor risico's die in een gesprek worden overgedragen dan voor een risicobeschrijving op papier. Enkele kernwoorden binnen de sociale aanpak zijn: verhogen veiligheidsbewustzijn, veel dialoog (verticaal) over veiligheid om zodoende verbinding te bewerkstelligen, samen ontwikkelen, focus op veiligheidswaarden, tonen van voorbeeldgedrag, erkennen van initiatieven, zwaartepunt op belonen in plaats van sanctioneren, aanspreken in plaats van confronteren en een centrale rol voor veiligheid in onze doen en laten. Dit alles moet leiden tot Zó! als onderdeel van de GMB identiteit.

Figuur 1: De curve van Patrick Hudson met daarin 'de volgende stap'.

Wij vinden het binnen GMB belangrijk om nieuwe medewerkers direct goed en zorgvuldig mee te nemen in de beleving van de GMB Veiligheidsverklaring en het veiligheidsbewustzijnsprogramma. Om deze beleving meer inhoud te geven nodigen we daarom alle nieuwe medewerkers uit voor de introductieworkshop Zó! Tijdens deze introductieworkshop gaan wij in op het snappen, beleven en eigen maken van het Zó! programma.

Ontwikkeling van proactief veiligheidsleiderschap
Aandacht voor de sociale kant van veiligheid staat centraal in het veiligheidsbewustzijnsprogramma. Gedurende het jaar vinden er binnen GMB trainingen en workshops plaats met betrekking tot houding en gedrag in alle lagen van de organisatie. Een jaarlijks terugkerend onderdeel is de veiligheidsdag waarin houding en gedrag structureel als onderwerp wordt meegenomen en waarbij alle medewerkers van GMB aanwezig zijn. Daarnaast hebben er trainingen plaatsgevonden met betrekking tot 'Leiderschap in veiligheid' voor eerstelijns managers en hoger plaats. In deze training ligt de focus op het proactief beïnvloeden van veiligheidsgedrag en de wijze waarop we regie kunnen hebben op veiligheid. Communicatieve vaardigheden zoals feedback ontvangen en geven komen hierbij veelvuldig aan bod.

Figuur 2: Veiligheidsbewustzijnsprogramma

Zó! (momenten) opgenomen in onze standaard werkwijze.
Binnen onze werkwijze wordt het principe van kader-overleg-uitvoering toegepast. Door een gezamenlijk gedragen kader te bouwen en hier op een duidelijke gestructureerde manier overleg over te voeren, kan je als bedrijf verwachtingen scheppen voor een veilige uitvoering. Het idee is dat er in alle drie de onderdelen in balans moeten zijn. Zonder duidelijk omschreven kader of zonder een goed overleg over het kader is een goede uitvoering niet mogelijk.

Dit principe is ingezet bij de totstandkoming van de cluster specifieke veiligheidshandboeken die zijn vormgegeven door een verticale afspiegeling van de organisatie. Daarnaast staat veiligheid altijd op nummer één van de agenda en wordt ieder cluster bijgestaan door een klankbordgroep veiligheid. De klankbordgroep veiligheid is een vertegenwoordiging van operationele medewerkers, management en KAM. In dit overleg worden o.a. ontwikkelingen op KAM en veiligheidsgebied besproken en incidenten die een bredere aandacht behoeven.

Figuur 3: Communicatiemodel

V&G-observaties zijn ook als Zó-moment opgenomen in onze standaard werkwijze. Directie, management, projectleiders en (Hoofd) uitvoerders voeren V&G-Observatie en werkplekinspecties uit op project- en werklocaties. Tijdens de V&G-observatie vindt er hierbij een dialoog plaats met de vaklieden om de redenen van het handelen te achterhalen. Het is essentieel dat geobserveerde medewerkers terugkoppeling krijgen van de observatie. Observeren kan tijdens (geplande) werkbezoeken of gedurende dagelijkse werksituaties en heeft verbinding als doel.

Externe partijen verbinden aan onze Zó! ambities (tweezijdig).
Naast aandacht voor de medewerkers van GMB is er in het veiligheidsbewustzijnsprogramma ook aandacht voor externe medewerkers (onderaannemers, leveranciers etc.). Hieronder worden per cluster voorbeelden gegeven van de invulling daarvan.

GMB Civiel
Bij de projecten worden onderaannemers in de voorbereiding van projecten betrokken bij het veiligheidsbewustzijnsprogramma in de zogenaamde 'Project startups veiligheid'. Hierin wordt met het projectteam inclusief opdrachtgever en een afgevaardigde van de onderaannemers besproken hoe van Zó! een succes wordt gemaakt op het project. Het creëren van positieve energie en saamhorigheid als start van het project staat daarbij centraal. Uitgangspunt hierbij is elkaar leren kennen, inzicht krijgen in de uitdagingen op het gebied van Zó! en het stellen van meetbare doelen waar alle betrokkenen bij aansluiten. Bij langdurige projecten vindt er na 6 tot 9 maanden een reflectiesessie plaats. Het doel van deze sessie is om het project te evalueren op de eerder opgestelde meetbare doelen en andere veiligheid gerelateerde zaken. De reflectiesessie moet uiteindelijk leiden tot het aanscherpen van oude afspraken en maken van nieuwe afspraken voor het vervolg van het project. Bij deze reflectiesessies zijn ook weer externe partijen aanwezig.

GMB Services
De meest bepalende onderaannemers zijn uitgenodigd om de GMB Veiligheidsverklaring te ondertekenen.

GMB Leidingtechnieken
De meest bepalende onderaannemers zijn uitgenodigd om de GMB Veiligheidsverklaring te ondertekenen.

GMB BioEnergie
De belangrijkste leveranciers en transporteurs worden uitgenodigd om het gesprek aan te gaan over veiligheid op de betreffende locaties. Onderaannemers die werkzaamheden komen uitvoeren op een van de GMB BioEnergie locaties worden uitgenodigd voor een start werk instructie. Hierbij wordt het veiligheidshandboek als leidraad gebruikt. Uitgangspunt is dat externe partijen alleen toegang tot de locatie hebben als ze op de hoogte zijn gesteld van de veiligheidsregels waar zij zich aan dienen te houden.

2. Communicatie

Binnen het bewust zonder ongevallen programma vindt veelvuldig communicatie plaats met betrekking tot veiligheid.

Veiligheidswekker
De Veiligheidswekker is voor alle collega's werkzaam binnen GMB. KAM en directie (van betreffende cluster waar incident of ongeval plaats heeft gevonden) beslissen om naar aanleiding van een heftig incident of een ongeval een Veiligheidswekker op te stellen. Met de wekker schudden wij alle collega's wakker. We wijzen ze op gevaren, risico's, gevolgen, aandachtspunten en directe verbetermaatregelen die nodig zijn om een onveilige situatie weg te nemen.

Ongevallenmemo
De Ongevallenmemo is bedoeld voor alle medewerkers van GMB en wordt één keer per maand uitgegeven. Met de Ongevallenmemo stellen wij iedereen op de hoogte van ongevallen en (ernstige) incidenten die tijdens ons werk gebeuren en ongevallen uit de branche. Het doel is om hiervan te leren zodat herhaling uitblijft en om iedereen geïnformeerd te houden.

Overige communicatiemiddelen
Naast de eerder genoemde communicatiemiddelen, communiceren wij ook richting in- en externe medewerkers door middel van SharePoint, Narrowcasting of trendposters. Op SharePoint worden nieuwsberichten geplaatst over uiteenlopende veiligheid gerelateerde onderwerpen. Op narrowcasting kunnen kleine nieuwsberichten geplaatst worden die men af kan lezen op de televisies die op de verschillende GMB-locaties in de kantines en koffiecorners hangen. Periodiek vinden er daarnaast binnen GMB trendanalyses plaats van alle binnen gekomen meldingen. Deze trendanalyses worden vertaald naar posters die ingezet kunnen worden als communicatiemiddel op de project-, kantoor- en werklocaties.

3. Erkenning

Veiligheidspluim
Erkenning op het gebied van veiligheid is binnen het bewust zonder ongevallen programma zeer belangrijk. Per kwartaal, per cluster, wordt de GMB Veiligheidspluim uitgereikt aan een medewerker of team als erkenning doordat hij/zij positief heeft bij gedragen aan het veiligheidsbewustzijn door het verschil te maken met een goed veiligheidsinitiatief, een continue hoge veiligheidsstandaard, en/of door uitmuntend voorbeeldgedrag in veilig werken. Binnen het proces Bewust zonder ongevallen is speciaal voor de Veiligheidspluim een beleidsstuk opgenomen.

4. Sanctioneren

Tegenover het geven van erkenning staat sanctioneren. Sanctioneren wordt binnen GMB gezien als allerlaatste middel. Het gedachtengoed binnen GMB is dat erkenning de boventoon moet voeren. Mocht men zich om wat voor reden dan ook niet houden aan gemaakte afspraken dan wordt er eerst overgegaan tot het aanspreken van deze persoon door middel van het geven van goede inhoudelijke feedback. Aanspreken/ Feedback geven gebeurt zoveel mogelijk middels de ik-ik-jij-methode (Ik zie/merk dat, Ik vind daarvan/dat komt op mij over, Vraag om ander gedrag). Wanneer aanspreken niet helpt dan gaat men over tot confronteren. Binnen confronteren wordt duidelijk benoemd wat de consequentie (het in gang brengen van het sanctiebeleid) is als men zich niet houdt aan de gemaakte afspraak. Het sanctiebeleid is opgenomen in het personeelshandboek van GMB.

Figuur 4: Transparantiemode